drs. L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962 JR Wijk bij Duurstede
Wijk bij Duurstede,
17 september 2011
Gemeenteraad
van
gemeente
Utrecht
Postbus
16200
3500
CE Utrecht
Betreft:
Begroting
2012 van gemeente Utrecht
Geachte
Raad,
Voor
u als gemeenteraad is de begroting van uw gemeente een uiterst
belangrijk document. Op basis van de begroting beslist u als de
gemeenteraad over de hoogte van de gemeentelijke belastingen en
heffingen en over het wel of niet doorgaan van belangrijke
activiteiten. Met de begroting geeft u als de gemeenteraad (al dan
niet) toestemming aan het gemeentebestuur tot het uitvoeren van de in
de begroting vermelde activiteiten en tot het uitgeven van de
daarvoor in de begroting opgenomen gelden. Ook voor de
(geïnteresseerde) burgers is de begroting belangrijk. Met de
begroting legt u als gemeenteraad samen met het gemeentebestuur
rekening en verantwoording af aan de burgers over de voorgenomen
aanwending van de belastingmiddelen. Het is dus erg belangrijk dat de
begroting betrouwbare informatie bevat.
Is
de begroting 2012 van gemeente Utrecht betrouwbaar?
Ik
doe al enige jaren onderzoek naar jaarrekeningen en begrotingen van
gemeenten en provincies. Mijn conclusie is dat de jaarrekeningen en
begrotingen van veel gemeenten en provincies onbetrouwbaar en dus
misleidend zijn. Wat betreft de jaarrekeningen: ondanks de
goedkeurende accountantsverklaringen daarbij die het tegendeel
beweren.
Veelal
geldt dat voor de presentatie van de baten en de lasten en het saldo
daarvan. Het geldt veelal ook voor de presentatie van de financiële
positie.
Het
geldt ook voor de jaarrekeningen van gemeente Utrecht. Het geldt ook
voor de Begroting 2012 van gemeente Utrecht.
Ik
maak bij deze begroting de volgende opmerkingen:
1. Op
pagina 9 onder "Samenvatting" staat te lezen: "Wij
presenteren ook voor 2012 een sluitende meerjarenbegroting".
Hiermee zal het gemeentebestuur ongetwijfeld bedoelen dat de
begroting voor 2012 sluit met een saldo van opbrengsten en kosten van
€ 0. Echter, niets is minder waar!
Inderdaad
sluiten de overzichten op pagina's 279-282 wat betreft de jaren
2012-2015 telkens met een saldo van € 0, maar, nogmaals, wat
betreft 2012 is het niet waar, en wat betreft 2013-2015 is het ook
niet waar.
2. Het
saldo van de opbrengsten en kosten over 2012 is NIET € 0.
Het
WERKELIJKE saldo van de baten en de lasten volgt uit een
vermogensvergelijking, d.w.z. het werkelijke saldo van de opbrengsten
en de kosten is exact gelijk aan de toename of afname van het Eigen
vermogen.
Uit
de vermogensvergelijking (met gegevens van pagina 299) volgt:
Eigen
vermogen per 31.12.2012: € 346.191.000
Eigen
vermogen per 31.12.2011: 413.867.000
2012:
Verwacht NADELIG SALDO € - 67.676.000
3. De
werkelijke saldi van de opbrengsten en kosten over jaren 2013-2015
zijn niet te berekenen vanwege het ontbreken van gegevens over het
verloop van Eigen vermogen in die jaren.
4. Op
pagina 279 ziet u dat de begrote lasten over 2012 in totaal
€ 1.251.491.000 zijn en dat de begrote baten in totaal €
1.183.816.000 zijn. Het saldo daarvan bedraagt (derhalve) (negatief)
€ 67.675.000.
Op
pagina 279 is sprake van een "Resultaat voor bestemming" en
een "Resultaat na bestemming". Het eerste bedrag is vóór
en het tweede nà "gescharrel" met reserves. "Gescharrel"
met reserves zijn alleen maar boekhoudkundige pennestreken en GEEN
opbrengsten en kosten, dus ONZIN-posten en horen NIET in de begroting
thuis. Er is maar één saldo van baten en lasten en dat is het saldo
van de baten en de lasten. Dat is dat zogenoemde "Saldo voor
bestemming". Dit moet dus in gewoon Nederlands genoemd worden:
"Saldo van baten en lasten"! En dat saldo van baten en
lasten over 2012 is nadelig € 67.675.000 en niets anders!
5. Wat
geldt voor het overzicht op pagina 279 betreffende 2012, geldt ook
voor de overzichten op pagina's 280-282 wat betreft de saldi van de
opbrengsten en de kosten over de jaren 2013-2015. Ook hier worden
verkeerde saldi gesuggereerd; ook hier weer veel "gescharrel"
met reserves. Het werkelijke begrote saldo over 2013 is dus niet €
0, maar - alweer - nadelig € 86.857.000!
6. Opvallend
is dat op pagina 9 wèl te lezen staat: "De lasten van de
gemeente zijn in 2012 in totaal 1,251 miljard euro", wat dus
overeenkomt met het totaal van de kosten dat op pagina 279 genoemd
wordt, maar dat daarbij geen melding wordt gemaakt van wat de baten
van de gemeente in 2012 in totaal zijn. Als dat wèl en ook nog
correct zou zijn geschied, zou u wellicht hebben kunnen zien dat er
dus in werkelijkheid sprake is van een begroting met een begroot
nadelig saldo van € 67.675.000. Moest dat dusdoende gemaskeerd
worden?
7. Volgens
pagina 299 zal het Eigen vermogen per 31.12.2011 naar verwachting
€ 413.867.000 bedragen. Het Eigen vermogen per 31.12.2010
bedraagt volgens de jaarrekening 2010 € 599.271.000. Dat
betekent dat het gemeentebestuur een nadelig saldo van opbrengsten en
kosten over 2011 verwacht van (€ 413.867.000 - € 599.271.000 =)
nadelig € 185.404.000. Was u dat al medegedeeld? Hoe verhoudt
dit bedrag zich tot de door u goedgekeurde begroting(swijzigingen)?
8. Met
mijn brieven aan u in de afgelopen jaren liet ik u telkens weten dat
uw jaarrekeningen eveneens misleidend zijn. Het gemeentebestuur deed
het in de jaarrekeningen van de afgelopen drie jaar (2008-2010)
voorkomen of de gemeente in deze periode € 113 miljoen had
overgehouden. In werkelijkheid leed de gemeente in deze periode een
verlies van € 168 miljoen. Tezamen met het verwachte verlies over
2011 van € 185 miljoen heeft de gemeente in de jaren 2008-2011 een
verlies geleden van € 353 miljoen.
9. De
verliezen van de periode 2008-2011 betekenen dat er dus in deze
periode € 353 miljoen meer is uitgegeven dan er werd ontvangen.
Deze € 353 miljoen zijn uiteraard geleend bij financiële
instellingen. Het betekent voortaan een extra rentelast van (bij 5%
rente) 5% x € 353 miljoen = € 17,7 miljoen. Wanneer u
de begroting 2012 ongewijzigd goedkeurt, stijgen de rentelasten van
de komende jaren met 5% x € 68 miljoen = € 3,4 miljoen, tezamen
een stijging van ruim € 21 miljoen.
10. In
de begroting komen ongetwijfeld dezelfde fouten voor als die ik reeds
signaleerde in de jaarrekeningen van de afgelopen jaren en waarvoor
ik met mijn brieven u herhaaldelijk gewaarschuwd heb. Het
betekent dat kosten als afschrijvingskosten, personeelskosten en
verschillende onderhoudskosten verkeerd in de begroting zijn
opgenomen.
11. Door
het hele begrotingsboekwerk heen komt heel veel allemaal faliekante
ONZIN voor over bijvoorbeeld reserves, voorzieningen,
weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit, en een of ander
niet-relevant "EMU-saldo". Deze nonsens zet de (niet
ervaren) gemeenteraadsleden en andere gebruikers geweldig op het
verkeerde been. Dit soort verhalen zijn zeker ook strijdig met de
wettelijke voorschriften (i.c. het BBV) dat in artikel 3 een
begroting eist die voor gemeenteraadsleden begrijpelijk is.
12. In
de begroting wordt u per programma toestemming gevraagd tot het doen
van uitgaven. Wat voor soort uitgaven dat zijn, maakt de begroting
niet duidelijk. Aan u worden slechts totaalbedragen voorgelegd.
Hoeveel daarvan in totaal en per programma bestaan uit
personeelskosten, inzet van derden, aanwending van materialen,
afschrijvingskosten en rentelasten, wordt u niet verteld. Naar mijn
mening dient dat wel in de begroting zichtbaar gemaakt te worden,
zodat u bijvoorbeeld ook over de omvang en samenstelling van de
personeelskosten en bijvoorbeeld de inzet van derden afzonderlijk
beslist.
13. Volgens
de van toepassing zijnde wettelijke bepalingen (i.c. het BBV), die er
op de eerste plaats zijn ter bescherming van de gemeenteraadsleden,
moet de begroting zodanig gepresenteerd worden dat de lezer, en in
het bijzonder IEDER gemeenteraadslid, zich een "verantwoord
oordeel" kan vormen over wat er financieel aan de hand is (art
3). De begroting voldoet dus in het geheel niet aan deze eis.
Volgens
hetzelfde BBV moet de begroting per onderscheiden programma inzicht
geven in:
a.
de doelstellingen, in het bijzonder de beoogde maatschappelijke
effecten;
b.
de wijze waarop ernaar gestreefd zal worden die effecten te bereiken.
u zou zelf eens moeten beoordelen of u dit (in voldoende mate) in uw
begroting vindt.
Conclusie
Eerst
moet het gemeentebestuur zijn huiswerk over doen. Pas DAARNA, als
alles klopt en volledig is, kan en mag op verantwoorde wijze over de
begroting gesproken worden!
Graag
was ik u van dienst.
Met
vriendelijke groet,
L.W.
Verhoef