Dossier: gemeente Utrecht
drs. L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962 JR Wijk bij Duurstede

Wijk bij Duurstede, 17 september 2011

Gemeenteraad van

gemeente Utrecht

Postbus 16200

3500 CE Utrecht


Betreft:
Begroting 2012 van gemeente Utrecht


Geachte Raad,


Voor u als gemeenteraad is de begroting van uw gemeente een uiterst belangrijk document. Op basis van de begroting beslist u als de gemeenteraad over de hoogte van de gemeentelijke belastingen en heffingen en over het wel of niet doorgaan van belangrijke activiteiten. Met de begroting geeft u als de gemeenteraad (al dan niet) toestemming aan het gemeentebestuur tot het uitvoeren van de in de begroting vermelde activiteiten en tot het uitgeven van de daarvoor in de begroting opgenomen gelden. Ook voor de (geïnteresseerde) burgers is de begroting belangrijk. Met de begroting legt u als gemeenteraad samen met het gemeentebestuur rekening en verantwoording af aan de burgers over de voorgenomen aanwending van de belastingmiddelen. Het is dus erg belangrijk dat de begroting betrouwbare informatie bevat.

Is de begroting 2012 van gemeente Utrecht betrouwbaar?


Ik doe al enige jaren onderzoek naar jaarrekeningen en begrotingen van gemeenten en provincies. Mijn conclusie is dat de jaarrekeningen en begrotingen van veel gemeenten en provincies onbetrouwbaar en dus misleidend zijn. Wat betreft de jaarrekeningen: ondanks de goedkeurende accountantsverklaringen daarbij die het tegendeel beweren.

Veelal geldt dat voor de presentatie van de baten en de lasten en het saldo daarvan. Het geldt veelal ook voor de presentatie van de financiële positie.

Het geldt ook voor de jaarrekeningen van gemeente Utrecht. Het geldt ook voor de Begroting 2012 van gemeente Utrecht.


Ik maak bij deze begroting de volgende opmerkingen:


1. Op pagina 9 onder "Samenvatting" staat te lezen: "Wij presenteren ook voor 2012 een sluitende meerjarenbegroting". Hiermee zal het gemeentebestuur ongetwijfeld bedoelen dat de begroting voor 2012 sluit met een saldo van opbrengsten en kosten van € 0. Echter, niets is minder waar!

Inderdaad sluiten de overzichten op pagina's 279-282 wat betreft de jaren 2012-2015 telkens met een saldo van € 0, maar, nogmaals, wat betreft 2012 is het niet waar, en wat betreft 2013-2015 is het ook niet waar.


2. Het saldo van de opbrengsten en kosten over 2012 is NIET € 0.

Het WERKELIJKE saldo van de baten en de lasten volgt uit een vermogensvergelijking, d.w.z. het werkelijke saldo van de opbrengsten en de kosten is exact gelijk aan de toename of afname van het Eigen vermogen.

Uit de vermogensvergelijking (met gegevens van pagina 299) volgt:

Eigen vermogen per 31.12.2012:          € 346.191.000

Eigen vermogen per 31.12.2011:             413.867.000

2012: Verwacht NADELIG SALDO    € - 67.676.000


3. De werkelijke saldi van de opbrengsten en kosten over jaren 2013-2015 zijn niet te berekenen vanwege het ontbreken van gegevens over het verloop van Eigen vermogen in die jaren.


4. Op pagina 279 ziet u dat de begrote lasten over 2012 in totaal € 1.251.491.000 zijn en dat de begrote baten in totaal € 1.183.816.000 zijn. Het saldo daarvan bedraagt (derhalve) (negatief) € 67.675.000.

Op pagina 279 is sprake van een "Resultaat voor bestemming" en een "Resultaat na bestemming". Het eerste bedrag is vóór en het tweede nà "gescharrel" met reserves. "Gescharrel" met reserves zijn alleen maar boekhoudkundige pennestreken en GEEN opbrengsten en kosten, dus ONZIN-posten en horen NIET in de begroting thuis. Er is maar één saldo van baten en lasten en dat is het saldo van de baten en de lasten. Dat is dat zogenoemde "Saldo voor bestemming". Dit moet dus in gewoon Nederlands genoemd worden: "Saldo van baten en lasten"! En dat saldo van baten en lasten over 2012 is nadelig € 67.675.000 en niets anders!


5. Wat geldt voor het overzicht op pagina 279 betreffende 2012, geldt ook voor de overzichten op pagina's 280-282 wat betreft de saldi van de opbrengsten en de kosten over de jaren 2013-2015. Ook hier worden verkeerde saldi gesuggereerd; ook hier weer veel "gescharrel" met reserves. Het werkelijke begrote saldo over 2013 is dus niet € 0, maar - alweer - nadelig € 86.857.000!


6. Opvallend is dat op pagina 9 wèl te lezen staat: "De lasten van de gemeente zijn in 2012 in totaal 1,251 miljard euro", wat dus overeenkomt met het totaal van de kosten dat op pagina 279 genoemd wordt, maar dat daarbij geen melding wordt gemaakt van wat de baten van de gemeente in 2012 in totaal zijn. Als dat wèl en ook nog correct zou zijn geschied, zou u wellicht hebben kunnen zien dat er dus in werkelijkheid sprake is van een begroting met een begroot nadelig saldo van € 67.675.000. Moest dat dusdoende gemaskeerd worden?


7. Volgens pagina 299 zal het Eigen vermogen per 31.12.2011 naar verwachting € 413.867.000 bedragen. Het Eigen vermogen per 31.12.2010 bedraagt volgens de jaarrekening 2010 € 599.271.000. Dat betekent dat het gemeentebestuur een nadelig saldo van opbrengsten en kosten over 2011 verwacht van (€ 413.867.000 - € 599.271.000 =) nadelig € 185.404.000. Was u dat al medegedeeld? Hoe verhoudt dit bedrag zich tot de door u goedgekeurde begroting(swijzigingen)?


8. Met mijn brieven aan u in de afgelopen jaren liet ik u telkens weten dat uw jaarrekeningen eveneens misleidend zijn. Het gemeentebestuur deed het in de jaarrekeningen van de afgelopen drie jaar (2008-2010) voorkomen of de gemeente in deze periode € 113 miljoen had overgehouden. In werkelijkheid leed de gemeente in deze periode een verlies van € 168 miljoen. Tezamen met het verwachte verlies over 2011 van € 185 miljoen heeft de gemeente in de jaren 2008-2011 een verlies geleden van € 353 miljoen.


9. De verliezen van de periode 2008-2011 betekenen dat er dus in deze periode € 353 miljoen meer is uitgegeven dan er werd ontvangen. Deze € 353 miljoen zijn uiteraard geleend bij financiële instellingen. Het betekent voortaan een extra rentelast van (bij 5% rente) 5% x € 353 miljoen = € 17,7 miljoen. Wanneer u de begroting 2012 ongewijzigd goedkeurt, stijgen de rentelasten van de komende jaren met 5% x € 68 miljoen = € 3,4 miljoen, tezamen een stijging van ruim € 21 miljoen.


10. In de begroting komen ongetwijfeld dezelfde fouten voor als die ik reeds signaleerde in de jaarrekeningen van de afgelopen jaren en waarvoor ik met mijn brieven u herhaaldelijk gewaarschuwd heb. Het betekent dat kosten als afschrijvingskosten, personeelskosten en verschillende onderhoudskosten verkeerd in de begroting zijn opgenomen.


11. Door het hele begrotingsboekwerk heen komt heel veel allemaal faliekante ONZIN voor over bijvoorbeeld reserves, voorzieningen, weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit, en een of ander niet-relevant "EMU-saldo". Deze nonsens zet de (niet ervaren) gemeenteraadsleden en andere gebruikers geweldig op het verkeerde been. Dit soort verhalen zijn zeker ook strijdig met de wettelijke voorschriften (i.c. het BBV) dat in artikel 3 een begroting eist die voor gemeenteraadsleden begrijpelijk is.


12. In de begroting wordt u per programma toestemming gevraagd tot het doen van uitgaven. Wat voor soort uitgaven dat zijn, maakt de begroting niet duidelijk. Aan u worden slechts totaalbedragen voorgelegd. Hoeveel daarvan in totaal en per programma bestaan uit personeelskosten, inzet van derden, aanwending van materialen, afschrijvingskosten en rentelasten, wordt u niet verteld. Naar mijn mening dient dat wel in de begroting zichtbaar gemaakt te worden, zodat u bijvoorbeeld ook over de omvang en samenstelling van de personeelskosten en bijvoorbeeld de inzet van derden afzonderlijk beslist.


13. Volgens de van toepassing zijnde wettelijke bepalingen (i.c. het BBV), die er op de eerste plaats zijn ter bescherming van de gemeenteraadsleden, moet de begroting zodanig gepresenteerd worden dat de lezer, en in het bijzonder IEDER gemeenteraadslid, zich een "verantwoord oordeel" kan vormen over wat er financieel aan de hand is (art 3). De begroting voldoet dus in het geheel niet aan deze eis.

Volgens hetzelfde BBV moet de begroting per onderscheiden programma inzicht geven in:

a. de doelstellingen, in het bijzonder de beoogde maatschappelijke effecten;

b. de wijze waarop ernaar gestreefd zal worden die effecten te bereiken.

u zou zelf eens moeten beoordelen of u dit (in voldoende mate) in uw begroting vindt.


Conclusie

Eerst moet het gemeentebestuur zijn huiswerk over doen. Pas DAARNA, als alles klopt en volledig is, kan en mag op verantwoorde wijze over de begroting gesproken worden!


Graag was ik u van dienst.


Met vriendelijke groet,


L.W. Verhoef