drs.
L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard
13
3962
JR Wijk bij Duurstede
Wijk
bij Duurstede,
8 september 2003
Gemeenteraad
van
Gemeente
Kampen
Postbus
5009
8260
GA Kampen
Betreft: Jaarrekening
2002
Het
batig saldo over het jaar 2002 bedraagt € 3,9 miljoen
Aldus
de suggestie in uw jaarrekening over 2002
Is
deze suggestie juist?
Nee,
want in
werkelijkheid
is er een tekort van € 7,1 miljoen!!
Dat
scheelt dus € 11,0 miljoen
Boekhoudfraude
dus!
Geachte
Raad,
Voor
u als gemeenteraad is de jaarrekening van uw gemeente een belangrijk
document: hiermee legt het college van burgemeester en wethouders
rekening en verantwoording aan u af over het gevoerde (financiële)
beheer en verder is de jaarrekening voor u een belangrijk ijkmiddel
voor de betrouwbaarheid van de begrotingen 2002 en 2003 en binnenkort
de begroting 2004. Op basis van deze begrotingen beslist u over de
hoogte van de gemeentelijke belastingen en over het wel of niet
doorgaan van belangrijke activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde)
burgers is de jaarrekening een belangrijk document: d.m.v. de
jaarrekening legt het gemeentebestuur aan de burgers rekening en
verantwoording af van het gevoerde (financiële) beheer. Het is
dus erg belangrijk dat de jaarrekening en de begroting betrouwbare
documenten zijn.
Is
de jaarrekening 2002 van Kampen betrouwbaar? Nee!
Ik
ben geïnteresseerd in hoe gemeenten en provincies hun
jaarrekeningen en begrotingen opmaken. Van die jaarrekeningen en
begrotingen klopt, zo is mijn ervaring, in het algemeen niet veel. Ze
zitten boordevol hoogst onjuiste en inconsistente informatie en
boordevol onzin-teksten. Het zijn daarom in het algemeen hoogst
onbetrouwbare documenten. Om die reden is het volstrekt onverantwoord
om op basis van deze begrotingen en jaarrekeningen gemeenten en
provincies te besturen en daarover verantwoording af te leggen.
Ik
heb ook de jaarrekening 2002 van uw gemeente beoordeeld. Ook deze
jaarrekening, zo is mijn conclusie, heeft met een jaarrekening, laat
staan met een betrouwbare jaarrekening en dus met een betrouwbaar
sturingsmiddel en met een betrouwbaar verantwoordingsverslag, niets
uitstaande. Veel hoogst onjuiste en vooral onbetrouwbare cijfers
waarvan de meesten van u, het kan niet anders, ongetwijfeld weinig
begrepen zullen hebben. Het is uiteraard jammer van alle moeite die
aan de jaarrekening en aan het bestuderen daarvan besteed is.
Ook
de jaarrekening 2002 van Kampen voldoet in de verste verten niet aan
de meest elementaire eisen die je aan een jaarrekening mag stellen:
op betrouwbare wijze inzicht geven in de omvang van de baten en de
lasten en het saldo daarvan, en in de omvang en samenstelling van het
vermogen en m.n. van de reserves. De jaarrekening voldoet derhalve
dus ook in de verste verten niet aan de wettelijke eisen die gesteld
worden bij het opmaken en vaststellen van de jaarrekening.
Wat
betreft de baten en de lasten en het saldo daarvan, suggereren de
rekening en de begeleidende teksten bij uw jaarrekening dat het saldo
van de baten en de lasten (overeenkomstig wat in de rekening
opgenomen is) een bedrag van € 3,9 miljoen is. Niets is echter
minder waar! Bestudering van de jaarrekening leert dat het
saldo van de baten en de lasten in werkelijkheid nadelig €
7,1 miljoen
is. En dat is wel iets anders!
Wat
mogen de burgers, belastingbetalers en andere belanghebbenden en
belangstellenden niet weten?
Het
verschil wordt op de eerste plaats veroorzaakt doordat er baten en
lasten buiten
de rekening zijn gelaten. De toelichting bij de balans maakt
duidelijk dat tientallen
miljoenen euro's aan baten en lasten buiten de rekening
zijn gelaten. Het betreft tientallen posten.
Omdat
dit de niet deskundige lezers - wat de meeste gemeenteraadsleden en
andere belanghebbenden en belangstellenden zullen zijn - gemakkelijk
ontgaat en hen dus gemakkelijk op het verkeerde been zet, wordt dit
door de voor u geldende wettelijke voorschriften, i.c. de zogenoemde
Comptabiliteitsvoorschriften (artikel 27), uitdrukkelijk verboden.
Alle
baten en alle
lasten moeten in
de rekening worden opgenomen. Als dit, zoals de wet en vaste
jurisprudentie uitdrukkelijk voorschrijven, gedaan was, zou de
rekening er uiteraard heel anders hebben uitgezien.
Aan
de jaarrekening valt wel te zien dat er (delen van) baten en lasten
buiten de rekening gelaten zijn, er valt niet of nauwelijks te zien
welke baten- en lastenposten het betreft. Dat betekent dat alle
baten- en lastenposten die in de rekening opgenomen zijn, verdacht
zijn en onjuist
kunnen zijn. Dat betekent dat elke vergelijking tussen
begrotingscijfers en rekeningcijfers onmogelijk is geworden.
Als
uw rekening correct zou zijn opgemaakt, zou de rekening eindigen met
het door mij genoemde nadelig saldo van € 7,1 miljoen.
Het
bedrag van € 7,1 miljoen bereken ik op eenvoudige wijze door
het saldo van het eigen vermogen op 31.12.2001 (volgens uw
jaarrekening € 57,5 miljoen) af te trekken van het saldo van
het eigen vermogen op 31.12.2002 (volgens uw jaarrekening € 50,4
miljoen). Het verschil (i.c. nadelig € 7,1 miljoen) is namelijk,
hoe je het ook keert of wendt, per definitie gelijk aan het saldo van
de (= alle)
baten en de lasten.
Wanneer
u alle baten en lasten in de rekening zou hebben opgenomen, zou deze
dus geëindigd zijn met een nadelig van € 7,1 miljoen. Dit
uiteraard wel onder de veronderstelling dat alle baten en lasten en
het eigen vermogen in begin- en eindbalans juist bepaald en
weergegeven zijn.
Aan
de jaarrekeningen van de meeste gemeenten en provincies en ook aan
die van Kampen valt echter te ontlenen dat veel baten en lasten en
het eigen vermogen volstrekt onjuist bepaald en dus onjuist
weergegeven zijn.
Aan
uw jaarrekening is (ten minste) te ontlenen dat:
- een
(onbekend) bedrag van de vaste activa in plaats van aan de
debetzijde van de balans te zijn opgenomen, op één van
de posten van de creditzijde van de balans, in dit geval het eigen
vermogen, is afgetrokken. Hierdoor worden de vaste activa en
uiteraard ook het eigen vermogen, i.c. de reserves, voor een te laag
en dus verkeerd bedrag weergegeven. Omdat op deze vaste activa niet
wordt afgeschreven, ontbreekt een (onbekend) bedrag aan
afschrijvingslasten in de rekening, waardoor de kosten van veel
activiteiten te laag weergegeven worden.
- de
rentelasten met een bedrag van € 1,1 miljoen te hoog zijn
weergegeven, omdat er voor dit bedrag in de rekening fictieve
rentelasten zijn opgenomen terzake van niet bestaande schulden.
- onder
het eigen vermogen verschillende bedragen voorkomen die in het
geheel geen reserves zijn, maar verplichtingen. Hierdoor wordt het
eigen vermogen, i.c. de reserves, te hoog en dus verkeerd
voorgesteld. Hierdoor worden ook de baten en de lasten die met deze
"reserves" samenhangen, geheel verkeerd in de rekening
weergegeven. Ten minste geldt dit voor de nog niet bestede
geoormerkte rijkssubsidies en diverse tariefsegalisatierekeningen,
maar ook "reserves" als "Reserve 5-jaarlijkse
afrekening bijzonder onderwijs" en "Reserve afkoopsommen
onderhoud graven".
- onder
de voorzieningen ten minste een voorziening uit hoofde van pensioen-
en wachtgeldverplichtingen jegens (oud-)wethouders ontbreekt.
Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de reserves, te hoog en dus
verkeerd voorgesteld.
- onder
de verplichtingen (i.c. voorzieningen en schulden) de verplichtingen
uit hoofde van vakantiegeld en vakantiedagen ontbreken.
Omdat
uw jaarrekening veel belangrijke en wettelijk voorgeschreven (!)
toelichtingen op de reserves en op de voorzieningen mist (alleen al
om deze reden voldoet de jaarrekening niet aan de geldende wettelijke
voorschriften, i.c. de Comptabiliteitsvoorschriften), ontbreekt
voldoende mogelijkheid nader te onderzoeken hoe hard het
"reservekarakter" van de als reserves gepresenteerde
bedragen c.q. "voorzieningkarakter" van de als zodanig
gepresenteerde voorzieningen is. Het is wel opvallend hoe slordig in
uw jaarrekening wordt omgegaan met het (toch niet onbelangrijke)
onderscheid tussen reserves (i.c. eigen vermogen) en voorzieningen
(i.c. verplichtingen jegens derden!).
Door
deze tekortkomingen in de presentatie van de vaste activa, de
verplichtingen en het eigen vermogen stelt de jaarrekening ook niet
in staat door vermogensvergelijking het werkelijke saldo van de baten
en lasten af te lezen. Kortom, aan de jaarrekening is wèl te
ontlenen dat het saldo van de baten en de lasten niet
het gesuggereerde bedrag van € 3,9 miljoen is, maar stelt
overigens niet in staat te zien wat dan het saldo van de baten en de
lasten wèl is.
Kortom,
de
jaarrekening van Kampen stelt volstrekt niet in staat om een oordeel,
laat staan een verantwoord oordeel, te vormen over de financiële
positie en over de baten en de lasten en het saldo daarvan. En daar
ging het toch in eerste instantie om! De jaarrekening voldoet alleen
daarom al niet aan belangrijke wettelijke voorschriften. Dat betekent
dat de jaarrekening totaal ongeschikt is als sturings- en
verantwoordingsinstrument. Dat betekent dat u bijvoorbeeld de
geïnteresseerde burger, maar, naar ik aanneem, ook uzelf,
belangrijke informatie onthoudt, informatie waar de burger en uzelf
wel degelijk recht op hebben!
Ik
denk dat u ervan uit kunt gaan dat ook uw begroting 2003 en
binnenkort de begroting 2004 op dezelfde wijze als de jaarrekening
zijn opgemaakt en dat u die dus, net zoals uw jaarrekening, maar
beter meteen bij het oud papier kunt wegdoen. Wat heb je aan 100-en
pagina's volstrekt onbetrouwbare informatie?
Het
is volstrekt onverantwoord om met behulp van dit soort begrotingen
een gemeente te besturen.
Ik
denk dat er alle aanleiding is dat u de jaarrekening (en de genoemde
begrotingen) volledig laat overmaken en dat de burgers en uzelf een
jaarrekening krijgen die wèl betrouwbaar is.
Ten
minste heeft de belangstellende burger, maar ook uzelf, recht op een
antwoord op de volgende vragen:
- Wat
is het werkelijke saldo van de baten en lasten van de gemeente over
2002?
- Wat
is de werkelijke omvang van de reserves einde 2002?
In
Vrij
Nederland
van 2 maart 2002 werd onder de titel Gemeenten
verbergen miljarden
een overzicht gepubliceerd van de door de 30 grote gemeenten in hun
jaarrekeningen 2000 verzwegen miljarden. De 30 grote gemeenten
verzwegen ruim ƒ 3,8 miljard. In een dergelijk overzicht over 2002
zou Kampen voorkomen met een verzwegen bedrag van (per saldo) €
11,0 miljoen.
In
De
Telegraaf
van 6 juli 2002 las u Gemeenten
verbloemen eigen financiële situatie. Honderden miljoenen buiten
boekhoudingen gehouden.
Kampen hoort daar dus ook bij.
Uw
reactie te vernemen stel ik op prijs.
Met
vriendelijke groet en hoogachting,
L.W.
Verhoef