Dossier: Friesland
drs. L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962 JR Wijk bij Duurstede

Wijk bij Duurstede, 14 september 2017

Provinciale Staten van
provincie Friesland
Postbus 20120
8900 HM Leeuwarden

Betreft: Jaarrekening 2016 van provincie Friesland

Geachte Staten,

Voor u als Provinciale Staten is de jaarrekening van uw provincie een belangrijk document: hiermee legt het college van Gedeputeerde Staten rekening en verantwoording aan u af over het gevoerde (financiële) beheer en verder is de jaarrekening voor u een belangrijk toetsingsmiddel voor de betrouwbaarheid van de begrotingen. Op basis van deze jaarrekeningen en begrotingen beslist u over de hoogte van de provinciale belastingen en heffingen en over het wel of niet doorgaan van belangrijke activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde) burgers is de jaarrekening een belangrijk document: d.m.v. de jaarrekening legt het provinciebestuur al dan niet met uw instemming aan de burgers rekening en verantwoording af over de besteding van de belastinggelden en het gevoerde (financiële) beheer. Het is dus erg belangrijk dat de jaarrekening en de begroting betrouwbaar zijn.
Ik doe al enige jaren onderzoek naar jaarrekeningen van gemeenten en provincies. Mijn conclusie is dat de jaarrekeningen van veel gemeenten en provincies onbetrouwbaar en dus misleidend zijn. Ondanks de goedkeurende accountantsverklaringen daarbij die het tegendeel beweren.
Veelal geldt dat voor de presentatie van de baten en de lasten en het saldo daarvan. Het geldt veelal ook voor de presentatie van de financiële positie.
Het geldt ook voor de jaarrekening 2016 en van eerdere jaren van provincie Friesland.

De rekening van baten en lasten over 2016 sluit met een voordelig saldo van opbrengsten en kosten van € 20,9 miljoen. In werkelijkheid leed de provincie een verlies van € 259,6 miljoen (berekening). Er wordt dus € 280,5 miljoen verzwegen.
En al eerder:
De rekening van baten en lasten over 2000 sloot met een voordelig saldo van € 15,4 miljoen. Het werkelijke saldo was € 10,9 miljoen. Er werd dus € 4,5 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2001 sloot met een voordelig saldo van € 9,1 miljoen. Het werkelijke saldo was € 35,5 miljoen. Er werd dus € 26,4 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2002 sloot met een voordelig saldo van € 8,2 miljoen. Het werkelijke saldo was € 12,1 miljoen. Er werd dus € 3,9 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2003 sloot met een voordelig saldo van € 9,5 miljoen. Het werkelijke saldo was nadelig € 6,0 miljoen. Er werd dus € 15,5 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2004 sloot met een voordelig saldo van € 3,2 miljoen. Het werkelijke saldo was nadelig € 11,0 miljoen. Er werd dus € 14,2 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2005 sloot met een voordelig saldo van € 7,4 miljoen. Het werkelijke saldo was nadelig € 9,4 miljoen. Er werd dus € 16,8 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2006 sloot met een saldo van € 6,1 miljoen. Het werkelijke saldo was € 20,3 miljoen. Er werd dus € 14,2 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2007 sloot met een voordelig saldo van € 5,3 miljoen. In werkelijkheid hield de provincie € 12,1 miljoen over. Er werd dus € 6,8 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2008 sloot met een voordelig saldo van € 0,7 miljoen. In werkelijkheid hield de provincie € 11,5 miljoen over. Er werd dus € 10,8 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2009 sloot met een voordelig saldo van € 14,4 miljoen. Het werkelijke saldo was € 6,5 miljoen. Er werd dus € 7,9 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2010 sloot met een voordelig saldo van € 22,5 miljoen. In werkelijkheid was het voordelig saldo € 5,1 miljoen. Er werd dus € 17,4 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2011 sloot met een voordelig saldo van € 11,1 miljoen. In werkelijkheid leed de provincie een verlies van € 8,7 miljoen. Er werd dus € 19,8 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2012 sloot met een voordelig saldo van € 10,3 miljoen. Het werkelijke voordelig saldo was € 172,6 miljoen (exclusief de buiten beeld gelaten winst van € 1.230,8 miljoen bij de verkoop van de NUON-aandelen). Er werd dus € 162,3 miljoen (respectievelijk € 1.393,1 miljoen) verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2013 sloot met een voordelig saldo van € 3,9 miljoen. In werkelijkheid was er een nadelig saldo van € 29,6 miljoen. Er werd dus € 33,5 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2014 sloot met een voordelig saldo van € 10,4 miljoen. In werkelijkheid leed de provincie een verlies van € 70,7 miljoen. Er werd dus € 81,1 miljoen verzwegen.
De rekening van baten en lasten over 2015 sloot met een voordelig saldo van € 21,3 miljoen. In werkelijkheid was er een nadelig saldo van € 107,1 miljoen. Er werd dus € 128,4 miljoen verzwegen.

Opvallend:
Over de afgelopen vier jaar (periode 2013-2016) werd telkens een hoger saldo van opbrengsten en kosten gepresenteerd dan het werkelijke saldo. Er werd over deze periode een voordelig saldo gepresenteerd van € 56,5 miljoen. In werkelijkheid leed de provincie in deze periode een verlies van € 467,0 miljoen. Een verschil van € 523,5 miljoen.

Bovenstaande cijfers krijgen reliëf als men bedenkt dat de opbrengst van de opcenten Motorrijtuigenbelasting in 2016 een bedrag was van € 52,7 miljoen.

Ook de weergave van de financiële positie is verre van juist. In de balans bijvoorbeeld zijn de vaste activa te laag weergegeven, onder de verplichtingen komen bedragen voor die in het geheel geen verplichtingen zijn, en anderzijds ontbreken wèl bestaande verplichtingen. Het betekent ook dat de hiermee samenhangende kosten (zoals afschrijvingskosten, personeelskosten, verschillende onderhoudskosten) verkeerd in de rekening zijn opgenomen. Aan de jaarrekening zelf is dus wèl te ontlenen dat het saldo van de baten en de lasten niet het gesuggereerde bedrag van € 20,9 miljoen is, maar stelt niet in staat te zien wat dan het saldo van de baten en de lasten wèl is.

Wat als saldo van baten en lasten wordt gepresenteerd, is niet het werkelijke saldo, verschillende baten en lasten worden verkeerd gepresenteerd, en wat als financiële positie wordt gepresenteerd, is niet de werkelijke financiële positie. Dat betekent dat de jaarrekening totaal onbruikbaar is als verantwoordings- en sturingsinstrument en dus alleen maar bruikbaar is in de openhaard.

In de jaarrekening en het jaarverslag 2016 komt ook heel veel onzin voor, bijvoorbeeld waar het gaat over reserves, over voorzieningen, over een "resultaat" dat het resultaat niet is (er is maar één resultaat en dat is het resultaat, i.c. het saldo van de baten en de lasten), over paragrafen die geen paragrafen zijn, over zoiets als "weerstandsvermogen" en "weerstandscapaciteit" met zelfs een berekening van de nonsens, over zoiets als "arbeidskosten gerelateerde verplichtingen", over een of ander niet relevant "EMU-saldo", over treasury, over solvabiliteit, over zoiets als "investeringen met een economisch nut" en "investeringen met uitsluitend maatschappelijk nut in de openbare ruimte", en een onzinnige bijlage over zoiets als "SISA". Dit soort onzin zet alleen maar de lezer op het verkeerde been en leidt af van waar het werkelijk over zou moeten gaan.
Overigens adviseer ik u sterk tot het opheffen van alle reserves, deze samen te voegen tot één Algemene reserve, en alle baten en alle lasten op te nemen in waar ze thuishoren, namelijk in de begroting respectievelijk in de rekening van baten en lasten. Dat zal het inzicht in waar het echt over moet gaan, aanmerkelijk verbeteren.

U wordt om instemming gevraagd met een bestemming/besteding van een voordelig saldo van € 20,9 miljoen. Echter, bij gebrek aan een voordelig saldo viel er niets te bestemmen/besteden!

U leest er heel veel meer over op de website www.leoverhoef.nl, te beginnen met: "Boekhoudfraude bij gemeenten en provincies schering en inslag". Op de website treft u mijn bevindingen over de jaarrekeningen van Friesland aan in de lijst "Uw gemeente en provincie". Deze brief en mijn eerdere correspondentie met u over de misleidende jaarrekeningen, alsook mijn berekeningen van de werkelijke saldi van de opbrengsten en kosten, treft u aan in "Dossier: Friesland".

Volgens BBV artikel 3 moeten de jaarstukken met name voor Provinciale Staten-leden goed te begrijpen zijn. U kunt het beste zelf beoordelen of aan deze eis is voldaan. Volgens uw accountant heeft u hem gezegd dat u het allemaal prima begrijpt. Hoe kan hij anders beweren dat u de jaarrekening goed begrijpt?

Graag was ik u van dienst.

Met vriendelijke groet en hoogachting,

L.W. Verhoef