Dossier: Drenthe
drs. L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962 JR Wijk bij Duurstede

Wijk bij Duurstede, 19 september 2001

Provinciale Staten van
Provincie Drenthe
Postbus 122
9400 AC Assen

Betreft: Jaarrekening 2000

Geachte staten,

Voor u als Provinciale Staten is de jaarrekening van uw provincie een belangrijk document: hiermee legt het college van Gedeputeerde Staten rekening en verantwoording aan u af over het door hem gevoerde (financiële) beheer en verder is de jaarrekening voor u een belangrijk ijkmiddel voor de betrouwbaarheid van de lopende begroting (i.c. 2001) en de a.s. begroting (i.c. 2002). Op basis van deze begrotingen beslist u over de hoogte van de provinciale belastingen en over het wel of niet doorgaan van belangrijke activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde) burgers is de jaarrekening een belangrijk document: d.m.v. de jaarrekening legt u als Staten aan de burgers rekening en verantwoording af van het door u gevoerde (financiële) beleid en beheer. Het is dus erg belangrijk dat de jaarrekening en de (a.s.) begroting betrouwbare documenten zijn.

Ik ben geïnteresseerd in hoe gemeenten en provincies hun jaarrekeningen en begrotingen opmaken. Van die jaarrekeningen en begrotingen klopt, zo is mijn ervaring, in het algemeen niet veel. Ze zitten boordevol hoogst onjuiste en inconsistente informatie en boordevol onzin-teksten. Het zijn daarom in het algemeen hoogst onbetrouwbare documenten. Om die reden is het volstrekt onverantwoord om op basis van deze begrotingen en jaarrekeningen gemeenten en provincies te besturen en daarover verantwoording af te leggen.

Ik heb ook de jaarrekening 2000 van uw provincie beoordeeld. Ook uw "jaarrekening", zo is mijn conclusie, heeft met een jaarrekening, laat staan met een betrouwbare jaarrekening en dus met een betrouwbaar sturingsmiddel en met een betrouwbaar verantwoordingsverslag, niets uitstaande. Circa 260 pagina's vol met hoogst onjuiste cijfers en onzin-teksten (vooral waar het gaat over reserves, "weerstandsvermogen", "dekking", vermogenspositie, "fonds flexibel beleid", "bestemmingsreserves op verplichtingenbasis", "financieringsoverschot", voorzieningen en rente), waarvan de meesten van u, het kan niet anders, ongetwijfeld niets begrepen zullen hebben. Het is uiteraard jammer van alle moeite die aan de jaarrekening en aan het bestuderen daarvan besteed is. Het is ook jammer van de moeite die besteed is aan uw "Jaarverslag 2000" waarin gepoogd wordt "op een heldere en zakelijke manier verantwoording af te leggen". Daarin zijn dezelfde onjuiste en dus onbetrouwbare cijfers opgenomen.

Ook de jaarrekening 2000 van Drenthe voldoet in de verste verten niet aan de meest elementaire eisen die je aan een jaarrekening mag stellen: op betrouwbare wijze inzicht geven in de omvang van de baten en de lasten en het saldo daarvan, en in de omvang en samenstelling van het vermogen en m.n. van de reserves. Uw jaarrekening voldoet derhalve dus ook in de verste verten niet aan de wettelijke eisen die aan u gesteld worden bij het opmaken en vaststellen van de provinciale jaarrekening.

Wat betreft de baten en de lasten en het saldo daarvan, suggereren de rekening en de begeleidende teksten bij uw jaarrekening dat het saldo van de baten en de lasten (overeenkomstig wat in de rekening opgenomen is) een bedrag van ƒ 13,0 miljoen is. Niets is echter minder waar!
Bestudering van de jaarrekening leert dat het saldo van de baten en de lasten volgens de jaarrekening in werkelijkheid ƒ 25,6 miljoen is. En dat is wel iets anders.
(Overigens had door alle willekeur waarmee de jaarrekening opgemaakt is, het als zodanig gepresenteerde saldo net zo goed hoger kunnen uitvallen.)

Het verschil wordt op de eerste plaats veroorzaakt doordat er baten en lasten buiten de rekening zijn gelaten, d.w.z. buiten de rekening om rechtstreeks zijn toegevoegd aan of in mindering zijn gebracht van het eigen vermogen. De toelichting bij de balans maakt duidelijk dat miljoenen aan baten en miljoenen aan lasten buiten de rekening zijn gelaten. Wat moest waarom verborgen blijven?
Omdat dit de niet deskundige lezers - wat de meeste statenleden en andere belangstellenden zullen zijn - gemakkelijk ontgaat en hen dus gemakkelijk op het verkeerde been zet, wordt dit door de voor u geldende wettelijke voorschriften, i.c. de zogenoemde Comptabiliteitsvoorschriften (artikel 27), uitdrukkelijk verboden. U moet alle baten en lasten in de rekening opnemen. Als u dit, zoals de wet en vaste jurisprudentie uitdrukkelijk voorschrijven, gedaan had, zou de rekening er uiteraard heel anders hebben uitgezien.
Aan de jaarrekening valt wel te zien dat er (delen van) baten en lasten buiten de rekening gelaten zijn, er valt niet of nauwelijks te zien welke baten- en lastenposten het betreft. Dat betekent dat alle baten- en lastenposten die in de rekening opgenomen zijn, verdacht zijn en onjuist kunnen zijn.

Als uw rekening correct zou zijn opgemaakt, zou de rekening eindigen met het door mij genoemde saldo van ƒ 25,6 miljoen.
Het bedrag van ƒ 25,6 miljoen bereken ik op eenvoudige wijze door het saldo van het eigen vermogen op 31.12.1999 (volgens uw jaarrekening ƒ 145,2 miljoen) af te trekken van het saldo van het eigen vermogen op 31.12.2000 (volgens uw jaarrekening ƒ 170,8 miljoen). Het verschil (i.c. ƒ 25,6 miljoen) is namelijk, hoe je het ook keert of wendt, per definitie gelijk aan het saldo van de (= alle) baten en de lasten.

Wanneer u alle baten en lasten in de rekening zou hebben opgenomen, zou deze dus geëindigd zijn met een saldo van ƒ 25,6 miljoen. Dit uiteraard wel onder de veronderstelling dat alle baten en lasten en het eigen vermogen in begin- en eindbalans juist bepaald en weergegeven zijn.
Aan de jaarrekeningen van de meeste gemeenten en provincies en ook aan die van Drenthe valt echter te ontlenen dat vele baten en lasten en het eigen vermogen volstrekt onjuist bepaald en dus onjuist weergegeven zijn.
Aan uw jaarrekening is (ten minste) te ontlenen dat:
Omdat uw jaarrekening veel belangrijke en wettelijk voorgeschreven (!) toelichtingen op de reserves en op de voorzieningen mist (alleen al om deze reden voldoet de jaarrekening niet aan de geldende wettelijke voorschriften, i.c. de Comptabiliteitsvoorschriften), ontbreekt voldoende mogelijkheid nader te onderzoeken hoe hard het "reservekarakter" van de als reserves gepresenteerde bedragen c.q. "voorzieningkarakter" van de als zodanig gepresenteerde voorzieningen is. Het is wel opvallend hoe slordig in uw jaarrekening wordt omgegaan met het (toch niet onbelangrijke) onderscheid tussen reserves (i.c. eigen vermogen) en voorzieningen (i.c. verplichtingen jegens derden!).

Door deze tekortkomingen in de presentatie van de vaste activa, de verplichtingen en het eigen vermogen stelt de jaarrekening ook niet in staat door vermogensvergelijking het werkelijke saldo van de baten en lasten af te lezen. Kortom, aan de jaarrekening is wèl te ontlenen dat het saldo van de baten en de lasten niet het door u gesuggereerde bedrag van ƒ 13,0 miljoen is, maar stelt overigens niet in staat te zien wat dan het saldo van de baten en de lasten wèl is.

Kortom,
   ook de jaarrekening van Drenthe stelt volstrekt niet in staat om een oordeel, laat staan een verantwoord oordeel, te vormen over de financiële positie en over de baten en de lasten en het saldo daarvan. En daar ging het toch in eerste instantie om! De jaarrekening voldoet alleen daarom al niet aan belangrijke wettelijke voorschriften. Dat betekent dat de jaarrekening totaal ongeschikt is als sturings- en verantwoordingsinstrument. Dat betekent dat u bijvoorbeeld de geïnteresseerde burger, maar, naar ik aanneem, ook uzelf, belangrijke informatie onthoudt, informatie waar de burger en uzelf wel degelijk recht op hebben!

Ik denk dat u ervan uit kunt gaan dat ook uw begroting 2001 en (binnenkort) uw begroting 2002 op dezelfde wijze als de jaarrekening zijn opgemaakt en dat u die dus, net zoals uw jaarrekening, maar beter meteen bij het oud papier kunt wegdoen. Wat heb je aan 100-en pagina's volstrekt onbetrouwbare informatie?
Het is volstrekt onverantwoord om met behulp van dit soort begrotingen een gemeente te besturen.

Voor u als provinciebestuur hebben bovenstaande constateringen nog een extra bijzonderheid. U kunt er vanuit gaan dat ook de jaarrekeningen en begrotingen van de (meeste) gemeenten in uw provincie, op dezelfde wijze zoals bij u, een volstrekt verkeerd beeld geven van de reserves en van (het saldo van) de baten en de lasten. Deze begrotingen en jaarrekeningen zijn dus totaal ongeschikt voor de provincie (i.c. het college van gedeputeerde staten) om financieel toezicht op deze gemeenten uit te oefenen.

Ik denk dat er alle aanleiding is dat u de jaarrekening (en de genoemde begrotingen) volledig laat overmaken en dat de burgers en uzelf een jaarrekening krijgen die wèl voldoet.
Ten minste heeft de belangstellende burger, maar ook uzelf, recht op een antwoord op de volgende vragen:
Uw reactie te vernemen stel ik op prijs.

Met vriendelijke groet en hoogachting,

L.W. Verhoef