drs. L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962 JR Wijk bij Duurstede
Wijk bij Duurstede, 19 september 2001
Provinciale Staten van
Provincie Drenthe
Postbus 122
9400 AC Assen
Betreft: Jaarrekening
2000
Geachte staten,
Voor u als Provinciale Staten is de jaarrekening
van uw provincie een belangrijk document: hiermee legt het college van
Gedeputeerde Staten rekening en verantwoording aan u af over het door hem
gevoerde (financiële) beheer en verder is de jaarrekening voor u een belangrijk
ijkmiddel voor de betrouwbaarheid van de lopende begroting (i.c. 2001) en de
a.s. begroting (i.c. 2002). Op basis van deze begrotingen beslist u over de
hoogte van de provinciale belastingen en over het wel of niet doorgaan van
belangrijke activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde) burgers is de
jaarrekening een belangrijk document: d.m.v. de jaarrekening legt u als Staten
aan de burgers rekening en verantwoording af van het door u gevoerde
(financiële) beleid en beheer. Het is dus erg belangrijk dat de jaarrekening en
de (a.s.) begroting betrouwbare documenten zijn.
Ik ben geïnteresseerd in hoe gemeenten en
provincies hun jaarrekeningen en begrotingen opmaken. Van die jaarrekeningen en
begrotingen klopt, zo is mijn ervaring, in het algemeen niet veel. Ze zitten
boordevol hoogst onjuiste en inconsistente informatie en boordevol
onzin-teksten. Het zijn daarom in het algemeen hoogst onbetrouwbare documenten.
Om die reden is het volstrekt onverantwoord om op basis van deze begrotingen en
jaarrekeningen gemeenten en provincies te besturen en daarover verantwoording af
te leggen.
Ik heb ook de jaarrekening 2000 van uw provincie
beoordeeld. Ook uw "jaarrekening", zo is mijn conclusie, heeft met een
jaarrekening, laat staan met een betrouwbare jaarrekening en dus met een
betrouwbaar sturingsmiddel en met een betrouwbaar verantwoordingsverslag, niets
uitstaande. Circa 260 pagina's vol met hoogst onjuiste cijfers en onzin-teksten
(vooral waar het gaat over reserves, "weerstandsvermogen", "dekking",
vermogenspositie, "fonds flexibel beleid", "bestemmingsreserves op
verplichtingenbasis", "financieringsoverschot", voorzieningen en rente), waarvan
de meesten van u, het kan niet anders, ongetwijfeld niets begrepen zullen
hebben. Het is uiteraard jammer van alle moeite die aan de jaarrekening en aan
het bestuderen daarvan besteed is. Het is ook jammer van de moeite die besteed
is aan uw "Jaarverslag 2000" waarin gepoogd wordt "op een heldere en zakelijke
manier verantwoording af te leggen". Daarin zijn dezelfde onjuiste en dus
onbetrouwbare cijfers opgenomen.
Ook de jaarrekening 2000 van Drenthe voldoet in
de verste verten niet aan de meest elementaire eisen die je aan een jaarrekening
mag stellen: op betrouwbare wijze inzicht geven in de omvang van de baten en de
lasten en het saldo daarvan, en in de omvang en samenstelling van het vermogen
en m.n. van de reserves. Uw jaarrekening voldoet derhalve dus ook in de verste
verten niet aan de wettelijke eisen die aan u gesteld worden bij het opmaken en
vaststellen van de provinciale jaarrekening.
Wat betreft de baten en de lasten en het saldo
daarvan, suggereren de rekening en de begeleidende teksten bij uw jaarrekening
dat het saldo van de baten en de lasten (overeenkomstig wat in de rekening
opgenomen is) een bedrag van ƒ 13,0 miljoen is. Niets is echter minder
waar!
Bestudering van de jaarrekening leert
dat het saldo van de baten en de lasten volgens de jaarrekening in
werkelijkheid ƒ 25,6 miljoen is. En dat is wel iets anders.
(Overigens had door alle willekeur waarmee de
jaarrekening opgemaakt is, het als zodanig gepresenteerde saldo net zo goed
hoger kunnen uitvallen.)
Het verschil wordt op de eerste plaats
veroorzaakt doordat er baten en lasten buiten de rekening zijn gelaten,
d.w.z. buiten de rekening om rechtstreeks zijn toegevoegd aan of in mindering
zijn gebracht van het eigen vermogen. De toelichting bij de balans maakt
duidelijk dat miljoenen aan baten en miljoenen aan lasten buiten de
rekening zijn gelaten. Wat moest waarom verborgen
blijven?
Omdat dit de niet deskundige lezers -
wat de meeste statenleden en andere belangstellenden zullen zijn - gemakkelijk
ontgaat en hen dus gemakkelijk op het verkeerde been zet, wordt dit door de voor
u geldende wettelijke voorschriften, i.c. de zogenoemde
Comptabiliteitsvoorschriften (artikel 27), uitdrukkelijk verboden. U moet
alle baten en lasten in de rekening opnemen. Als u dit, zoals de wet en
vaste jurisprudentie uitdrukkelijk voorschrijven, gedaan had, zou de rekening er
uiteraard heel anders hebben uitgezien.
Aan de jaarrekening valt wel te zien dat
er (delen van) baten en lasten buiten de rekening gelaten zijn, er valt niet of
nauwelijks te zien welke baten- en lastenposten het betreft. Dat betekent dat
alle baten- en lastenposten die in de rekening opgenomen zijn,
verdacht zijn en onjuist kunnen zijn.
Als uw rekening correct zou zijn opgemaakt, zou
de rekening eindigen met het door mij genoemde saldo van ƒ 25,6
miljoen.
Het bedrag van ƒ 25,6 miljoen bereken ik
op eenvoudige wijze door het saldo van het eigen vermogen op 31.12.1999 (volgens
uw jaarrekening ƒ 145,2 miljoen) af te trekken van het saldo van het eigen
vermogen op 31.12.2000 (volgens uw jaarrekening ƒ 170,8 miljoen). Het verschil
(i.c. ƒ 25,6 miljoen) is namelijk, hoe je het ook keert of wendt, per definitie
gelijk aan het saldo van de (= alle) baten en de
lasten.
Wanneer u alle baten en lasten in de rekening zou
hebben opgenomen, zou deze dus geëindigd zijn met een saldo van ƒ 25,6 miljoen.
Dit uiteraard wel onder de veronderstelling dat alle baten en lasten en het
eigen vermogen in begin- en eindbalans juist bepaald en weergegeven zijn.
Aan de jaarrekeningen van de meeste gemeenten en
provincies en ook aan die van Drenthe valt echter te ontlenen dat vele baten en
lasten en het eigen vermogen volstrekt onjuist bepaald en dus onjuist
weergegeven zijn.
Aan uw jaarrekening is (ten minste) te ontlenen
dat:
-
een
(onbekend) bedrag van de vaste activa in plaats van aan de debetzijde van de
balans te zijn opgenomen, op één van de posten van de creditzijde van de balans,
in dit geval het eigen vermogen, is afgetrokken. Hierdoor worden de vaste activa
en uiteraard ook het eigen vermogen, i.c. de reserves, voor een te laag en dus
verkeerd bedrag weergegeven. Zo werden nog in 2000 investeringen tot een bedrag
van ƒ 0,7 miljoen ten onrechte in mindering van het eigen vermogen gebracht.
Omdat op deze vaste activa niet meer wordt afgeschreven, ontbreekt een
(onbekend) bedrag aan afschrijvingslasten in de rekening, waardoor de kosten van
veel activiteiten te laag weergegeven worden.
-
de
rentelasten met een bedrag van ƒ 4,7 miljoen te hoog zijn weergegeven, omdat er
voor dit bedrag in de rekening fictieve rentelasten zijn opgenomen terzake van
niet bestaande schulden.
-
onder het eigen vermogen verschillende bedragen voorkomen die in het
geheel geen reserves zijn, maar verplichtingen. Hierdoor wordt het eigen
vermogen, i.c. de reserves, te hoog en dus verkeerd voorgesteld. Hierdoor worden
ook de baten en de lasten die met deze "reserves" samenhangen, geheel verkeerd
in de rekening weergegeven. Ten minste geldt dit voor de nog niet bestede
geoormerkte rijkssubsidies.
-
onder de voorzieningen, op de omschrijving afgaande, verschillende posten
voorkomen die geheel of ten dele in het geheel geen verplichtingen
representeren. Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de reserves, te laag en
dus verkeerd voorgesteld. Hierdoor worden ook de lasten die met deze
"voorzieningen" samenhangen, geheel verkeerd in de rekening
weergegeven.
-
onder de voorzieningen ten minste een voorziening uit hoofde van
pensioen- en wachtgeldverplichtingen jegens (oud-)gedeputeerde staten ontbreekt.
Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de reserves, te hoog en dus verkeerd
voorgesteld.
-
onder de verplichtingen (i.c. voorzieningen en schulden) de
verplichtingen uit hoofde van vakantiegeld en vakantiedagen
ontbreken.
Omdat uw jaarrekening veel belangrijke en
wettelijk voorgeschreven (!) toelichtingen op de reserves en op de voorzieningen
mist (alleen al om deze reden voldoet de jaarrekening niet aan de geldende
wettelijke voorschriften, i.c. de Comptabiliteitsvoorschriften), ontbreekt
voldoende mogelijkheid nader te onderzoeken hoe hard het "reservekarakter" van
de als reserves gepresenteerde bedragen c.q. "voorzieningkarakter" van de als
zodanig gepresenteerde voorzieningen is. Het is wel opvallend hoe slordig in uw
jaarrekening wordt omgegaan met het (toch niet onbelangrijke) onderscheid tussen
reserves (i.c. eigen vermogen) en voorzieningen (i.c. verplichtingen jegens
derden!).
Door deze tekortkomingen in de
presentatie van de vaste activa, de verplichtingen en het eigen vermogen stelt
de jaarrekening ook niet in staat door vermogensvergelijking het werkelijke
saldo van de baten en lasten af te lezen. Kortom, aan de jaarrekening is wèl te
ontlenen dat het saldo van de baten en de lasten niet het door u
gesuggereerde bedrag van ƒ 13,0 miljoen is, maar stelt overigens niet in staat
te zien wat dan het saldo van de baten en de lasten wèl
is.
Kortom,
ook de jaarrekening van Drenthe stelt volstrekt
niet in staat om een oordeel, laat staan een verantwoord oordeel, te vormen over
de financiële positie en over de baten en de lasten en het saldo daarvan. En
daar ging het toch in eerste instantie om! De jaarrekening voldoet alleen daarom
al niet aan belangrijke wettelijke voorschriften. Dat betekent dat de
jaarrekening totaal ongeschikt is als sturings- en verantwoordingsinstrument.
Dat betekent dat u bijvoorbeeld de geïnteresseerde burger, maar, naar ik
aanneem, ook uzelf, belangrijke informatie onthoudt, informatie waar de burger
en uzelf wel degelijk recht op hebben!
Ik denk dat u ervan uit kunt gaan dat ook uw
begroting 2001 en (binnenkort) uw begroting 2002 op dezelfde wijze als de
jaarrekening zijn opgemaakt en dat u die dus, net zoals uw jaarrekening, maar
beter meteen bij het oud papier kunt wegdoen. Wat heb je aan 100-en pagina's
volstrekt onbetrouwbare informatie?
Het is volstrekt onverantwoord om met behulp van
dit soort begrotingen een gemeente te besturen.
Voor u als provinciebestuur hebben bovenstaande
constateringen nog een extra bijzonderheid. U kunt er vanuit gaan dat ook de
jaarrekeningen en begrotingen van de (meeste) gemeenten in uw provincie, op
dezelfde wijze zoals bij u, een volstrekt verkeerd beeld geven van de reserves
en van (het saldo van) de baten en de lasten. Deze begrotingen en jaarrekeningen
zijn dus totaal ongeschikt voor de provincie (i.c. het college van gedeputeerde
staten) om financieel toezicht op deze gemeenten uit te
oefenen.
Ik denk dat er alle aanleiding is dat u de
jaarrekening (en de genoemde begrotingen) volledig laat overmaken en dat de
burgers en uzelf een jaarrekening krijgen die wèl
voldoet.
Ten minste heeft de belangstellende burger, maar
ook uzelf, recht op een antwoord op de volgende vragen:
-
Wat
is het werkelijke saldo van de baten en lasten van de provincie over
2000?
-
Wat
is de werkelijke omvang van de reserves einde
2000?
Uw reactie te vernemen stel ik op
prijs.
Met vriendelijke groet en
hoogachting,
L.W. Verhoef